បច្ចេកទេស​ចិញ្ចឹមមាន់​លក្ខណៈគ្រួសារ

                 ការចិញ្ចឹមមាន់​ជាលក្ខណៈគ្រួសារ​ជា​ផ្នែក​មួយនៃ​ការ​អភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ ។ប្រជាជន​ក្រី​ក្រ កង្វះ​ខាត​ចំណេះដឹង​បែប​សាមញ្ញនេះណាស់!!!

គន្លឺះសំខាន់ក្នុងការចិញ្ចឹមមាន់សង្ខេប

·         ដាច់ខាតមិនត្រូវចិញ្ចឹមមាន់ជាន់ឈាមគ្នា និងកុំទុកមាន់ដែលជាពីជម្ងឺទុកពូជ ដោយគិតថាវាធន់នឹងជំងឺ ព្រោះក្នុងខ្លួនវា មានផ្ទុកមេរោគជាស្រាច់ ហើយនៅរដូវផ្ទុះជំងឺវាបង្កឱ្យផ្សេងទៀតឈឺ

       ការប្រើប្រាស់វាក់សាំងត្រូវប្រយ័ត្ន បើវាស្រក់ទៅលើដី វានឹងបង្កជាជំងឺដល់មាន់ ដូច្នេះមាន់ត្រូវចាក់វ៉ាក់សាំងរហូត​។

·        ការ​ឧស្សាហ៍​ស្រោចទឹក​ក្នុងទីធ្លាចិញ្ចឹមមាន់ នៅរដូវក្តៅអាចកាត់បន្ថយជម្ងឺមាន់បាន ព្រោះវាអាចធ្វើឱ្យមាន់ស៊ាំនឹងអាកាសធាតុ ។ បើនៅ​រដូវក្តៅ មានកម្តៅក្តៅខ្លាំង ហើយបន្ទាប់មកមានភ្លៀង អាចឱ្យមាន់មានជម្ងឺដោយសារ​ការប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ (កសិករថា កំសួលដីពេលភ្លៀងដំបូង)។

·         ចិញ្ចឹមក្នុងទីធ្លាមានរបង ឬសំណាញ់ព័ទ្ធជុំវិញ ។ (អាចលែងម្តងម្តាល កុំឱ្យមាន់មានស្រ្តេស ពិសេសនៅពេល

​ផ្ទៃ​មេឃស្រលះ អាកាសធាតុល្អ ក្នុងរយៈពេលខ្លី ។ តែមិនត្រូវលែងចេញពីទីធ្លាឡើយ ក្នុងករណីមានការផ្ទុះ

ជម្ងឺ ឬ​អាកាសធាតុមិនអំណោយផល ។)

·         រៀបចំបង្កើតកន្លែងផ្តល់ចំណីធម្មជាតិដល់មាន់ក្នុងទីធ្លាចិញ្ចឹមមាន់ដូចជា៖ រណ្តៅកំប៉ុស្ត, វាលស្មៅ,ដាំដំណាំ​ផ្សេងៗ​ ស្រូវស្ទួង ជាចំណីមាន់..។ការធ្វើដូច្នេដើម្បីកាត់បន្ថយការចំណាយលើចំណី ។ ដាំដើមឈើហូបផ្លែដូចជា ស្វាយ ត្របែក...ជាដើមព្រោះជាចំណីដ៏ល្អសម្រាប់មាន់។ 

·         ការពារមាន់កុំឱ្យមុសខាំ នាំឱ្យមាន់ដុះសាច់នៅលើមុខ ភ្នែក... (ជម្ងឺអុត) និងពិសេសធ្វើឱ្យមាន់ស្គម មានជំងឺច្រើន..។

·         ឧស្សាហ៍យកកំបោរស ឬផេះទៅបាចក្នុងទីធ្លាចិញ្ចឹម ឬក្នុងទ្រោកដើម្បីសម្លាប់មេរោគ ។

·         កុំ​ឱ្យឈ្មួញ​ទិញមាន់ ឬមនុស្សចម្លែក ឬសត្វផ្សេងៗចូលក្នុងទីធ្លាចិញ្ចឹមមាន់ដែលអាចនាំជម្ងឺមកជាមួយ ។

·         កុំ​យក​មាន់ឈឺមកហូប និងទិញពីផ្សារ

·         ត្រូវ​ដាក់រុក្ខជាតិថ្នាំដែលមានជាតិល្វីងដូចជាសម្បកស្តៅ សម្បកគ គល់ស្លឹកគ្រៃ... ក្នុងទឹកឱ្យមាន់ផឹកជាប្រចាំ និងត្រូវដូររាល់ថ្ងៃ។ ត្រូវបន្តក់ថ្នាំដែលផ្សំពីសមាសធាតុហឹល និងផ្អែម ដូចជាខ្ទឹមស និងស្ករត្នោត នៅរដូវត្រជាក់ដូចមានរៀបរាប់ខាងលើ ។

·         រៀបចំ​ទ្រុងដាក់ចំណីតាមទំហំមាន់ និងត្រូវដាក់ឱ្យបានច្រើនកន្លែង ជៀសវាងមាន់ធំ វាយមាន់តូចនាំឱ្យគ្រាំ ចិញ្ចឹមមិនធំ។ មិនក្រិនមិនធំ កុំចិញ្ចឹមតទៅទៀតព្រោះវានាំឱ្យខាតចំណី។

·         បើបំបែកកូនចេញពីមេ ដាច់ខាតត្រូវរៀបចំប្រព័ន្ធផ្តល់កម្តៅដល់មាន់ ពិសេសនៅពេលយប់ និង​ពេលមានខ្យល់​ត្រជាក់។

       ត្រូវប្រើចំណីរោងចក្រលាយជាមួយកន្ទក់ ចុងអង្ករ បន្លែដូចជាត្រកួន ស្លឹកឆាយយា ដែលងាយដាំដុះ...ដើម្បីកុំឱ្យចំណាយច្រើនលើចំណី។
       អាចដាំស្រូវក្នុងទីធ្លាណាមួយ ហើយមិនត្រូវច្រូតទេ ទុកឱ្យដុះតាមធម្មជាតិ និងធ្វើជាចំណីមាន់។
      ចិញ្ចឹមត្រូវដឹងរដូវដែលមាន់ឡើងថ្លៃ និងទីផ្សារលក់វា។

 I.            
សារៈប្រយោជន៍នៃការចិញ្ចឹមមាន់ជាលក្ខណៈគ្រួសារ

- ផ្តល់​សាច់ និងស៊ុតជាចំណីអាហារដែលមានជីវជាតិ ពិសេសសម្រាប់ទ្រទ្រង់សារពាង្គកាយ ។

-  បង្កើនប្រាក់ចំណូលសម្រាប់គ្រួសារ ។

- ផ្តល់លាមក ដែលអាចប្រើជាជីកំប៉ុស្តិ៍ដ៏ល្អ សម្រាប់ដាក់ដំណាំគ្រប់ប្រភេទ និង​អាចផ្តល់ជាចំណីត្រី ។

    II.        កត្តាសំខាន់ៗមួយចំនួនដែលនាំឱ្យអោយការចិញ្ចឹមមាន់បរាជ័យ

-  កង្វះបច្ចេកទេសចិញ្ចឹមមាន់ 

-  ភាគច្រើនកសិករចិញ្ចឹមមាន់ដែលជាពូជជាន់ឈាមគ្នា (ឧ-បា ជាន់កូនឯង កូនជាន់មេឯង-​បងប្អូន​បង្កាត់​ជាមួយគ្នា​...)​ការចិញ្ចឹមមាន់ដែលជាន់ឈាមគ្នាអាចឱ្យមាន់ខ្សោយ កូនមិន​សូវគង់ ងាយ​ឆ្លង​ជម្ងឺ និងមានមាឌកាន់​តែ​តូចទៅៗ ។កសិករមិនសូវដូរអាគកចេញទេ ទុកចិញ្ចឹមរាប់ឆ្នាំ ព្រោះ​វាធន់​មិន​ងាប់​ដោយសារជម្ងឺ​។មាន់ណាស៊ាំនឹងជម្ងឺ វាមិនងាយងាប់ទេ តែវា ចេញ​ជម្ងឺឱ្យគេនៅក្នុង​ទ្រុងងាប់​ដោយ​​សារវា ។

-  ការចិញ្ចឹមដោយលែងសេរី នាំឱ្យមានងាយឆ្លងជម្ងឺពីមាន់អ្នកជិតខាង ការផឹកទឹកមិនល្អ ងាយ​បាត់​បង់​​ដោយ​សត្វស៊ី និង​ការលួច ។

- មិនសូវផ្តល់ចំណីដែលមានជីវជាតិដល់មាន់ ភាគច្រើនចិញ្ចឹមមាន់ឱ្យតែស្រូវឱ្យស៊ី និងផ្តល់មិន​ទៀង​ទាត់។

-  មិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ទឹកស្អាតឱ្យមាន់ផឹក ពិសេសនៅរដូវក្តៅ ។មាន់ងាយឆ្លងជម្ងឺនៅពេលផឹកទឹក មិនស្អាត ។

-  មិនសូវចាប់អារម្មណ៍នឹងសត្វមុស ក្នុងការចិញ្ចឹមមាន់ ។មុសសម្លាប់មាន់អស់ជាច្រើន ពិសេសកូនមាន់ តាមរយៈធ្វើឱ្យកូនមាន់ខ្សោយ ដុះសាច់ និងមានជម្ងឺផ្សេងៗ...។

- ពេលផ្តល់ចំណីដល់មាន់ ឱ្យវាស៊ីរួមគ្នា ដូច្នេះ មាន់ធំ អាចវាយមាន់តូចដែលអាចឱ្យវាគ្រាំ ក្រិន និង​មាន​ការលូតលាស់យឺត ដោយមិនប្រើស៊ុមដាក់ចំណីទៅតាមទំហំមាន

- មិនមានវិធានការទប់ស្កាត់ និងការពារសមស្របពេលមាន់ផ្ទុះជម្ងឺ-បង្ការជម្ងឺ សត្វស៊ី និង​ការលួច

   III.        គម្រោងផែនការមុនការចាប់ផ្តើមចិញ្ចឹមមាន់  មុនចិញ្ចឹមត្រូវគិតពី៖

- គ្រោងចិញ្ចឹមមាន់ប៉ុន្មានក្បាល

- គោលបំណងនៃការចិញ្ចឹម យកសាច់ ឬយកស៊ុត

-  ការត្រៀមសម្ភារៈ និង​ថវិកា

  ស្រាវជ្រាវពីបច្ចេកទេសចិញ្ចឹម ពិសេសជំនះនឹងឧបសគ្គក្នុងការចិញ្ចឹម​មាន់ធំៗ​បីគឺ៖ បាត់​បង់​ដោយ​​សារជម្ងឺ, សត្វ​ស៊ី និងការលួច ។ 

             ផែនការចំណាយ (ទ្រុង-ពូជ-ចំណី-ថ្នាំការពារ និងព្យាបាល)គន្លឺះនៃ​ការជំនះ​ឧបសគ្គធំៗ​ទាំងបីនៃ​ការចិញ្ចឹម​មាន់​ខាងលើគឺៈ៖ការចិញ្ចឹមក្នុងទីធ្លាដែលមានរបាំង ឬរបងព័ទ្ធជុំវិញកុំឱ្យមាន់ចេញទៅក្រៅបាន (ជីវសុវត្ថិភាព)។

 ទម្លាប់ធម្មជាតិរបស់មាន់  ទម្លាប់ធម្មជាតិរបស់មាន់គឺ៖ ពេលទាបភ្លឺ មាន់ឈ្មោលរងាវ និងបន្ទាប់មក ដើរស្វែង​រកចំណី  មាន់មេពង លុះដល់ពេលថ្ងៃត្រង់ វាត្រសុសដីដើម្បីសម្អាតរោម និងជម្រុះថៃ ឬស្រមើរ ។ នៅពេល  ថ្ងៃរាង​ជ្រេបន្តិច វានាំគ្នាដេកលេងថ្ងៃ រួចដើរកកាយចំណីស៊ីម្តងទៀត ហើយដល់ពេលល្ងាច វានាំគ្នា ចូលទ្រនំ​ដេក ។ចំពោះការជាន់មេ ជាទូទៅគឺមានគ្រប់ពេលវេលាទាំងអស់ លើកលែងតែពេលដេក ។

    V.        បច្ចេកទេសចិញ្ចឹមមាន់

1)   អំពីពូជមាន់ៈ     ពូជមាន់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា យើងមានច្រើនប្រភេទ ដូចជា៖

-       មាន់សំពៅ ( គ្រោង មាឌធំជាងគេ )

-       មាន់ស្គួយ (លាយចម្រុះពណ៌)

-       មាន់សំឡី (តូចរោមពណ៌ស សាច់ខ្មៅ )

-       មាន់ចែ (មាឌតូច កូនច្រើន )

-       មាន់ប្រជល់

-       មាន់ក្រញាស់ ។ល។

ពូជមាន់នាំចូលមាន៖ ពូជមាន់យកពងៈ (អ៊ីសាប្រោន វាយឡីក )និង​ពូជមាន់យកសាច់ៈ (អេវីយ៉ង់ ផ្លីមុត​ បាភីម៉ារ៉ុក អូស្ត្រាលប...)ដែលភាគច្រើនចិញ្ចឹមជាលក្ខណៈសិប្បកម្ម និងឧស្សាហកម្ម ។

កំណត់សំគាល់ៈ បច្ចុប្បន្ននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា យើងក៏មានការនាំចូលពូជមាន់បរទេសមក​ចិញ្ចឹមដែរ ដូចជា​ពូជ​មាន់​ផ្តល់ស៊ុត និង​មាន់ផ្តល់សាច់ជាដើម ដែលជាពូជមាន់មានការលូតលាស់ និងធំធាត់បានលឿន តែវាពុំ​សូវធន់នឹង​អាកាស​ធាតុ​ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើងឡើយ ហើយការ​ចិញ្ចឹម វាត្រូវទាមទារឱ្យយើងអនុវត្តតាមបច្ចេកទេសត្រឹមត្រូវទៀតផង ។

2)   ការជ្រើសរើសពូជមាន់

ដើម្បីឱ្យការចិញ្ចឹមមាន់ទទួលបានផលល្អ នោះយើងត្រូវចាំបាច់ត្រូវ ចេះជ្រើសរើសយកនូវ ពូជមាន់ណា ដែល​មានលក្ខណៈដូចខាងក្រោម៖

-       ពូជមាន់ក្នុងស្រុក ឬពូជកូនកាត់

-       មានមាឌធំល្អ

-       ជើងពណ៌ល្មៀត

-       ស៊ាំនឹងអាកាសធាតុ

-       ជាតម្រូវការទីផ្សារ

-       មានសុខភាពល្អ

-       ពួជមិនធ្លាប់កើតជម្ងឺឆ្លង

-       អាយុចន្លោះពី ៥ខែ ទៅ ២ឆ្នាំ

-       ជៀសវាងការបង្កាត់ជាន់ឈាមរវាងកូន-មេកូន-បា, បងប្អូនបង្កើត ឬកូនមេដែលពងលើកទីមួយ

-       ពង ៤-៥សារ/១ឆ្នាំ ពងបានតិច១២គ្រាប់ ក្នុង​១សារ។

កំណត់សំគាល់ៈ ការជ្រើសរើសមាន់ញី ត្រូវជ្រើសរើសមេមាន់ដែលចេះថែកូន អត្រាញាស់ល្អ ពូកែរកចំណី (កាយដី)​ទ្រូង​ទូលាយ (កូនច្រើន) ពោះធ្លាក់ គុម្ពកន្ទុយធំរីកសាយ រោមច្រើន (ក្រុងកូនពេលត្រជាក់,ក្រាបញាស់) ពូជធ្លាប់ផ្តល់កូន​ល្អ៨-១០, និង​មានសុខភាពល្អ ។ ការជ្រើសរើសមានឈ្មោលមានលក្ខណៈដូចមាន់ញីដែរ ក្លាហាន ពូកែជាន់ញី សិរ​ក្រហម​ រហ័សរហួន អត្រាញាស់ច្រើន និង​មានអាយុចាប់ពី៦ខែ ដល់ ៣ឆ្នាំ ។ ជាការល្អបាមួយសម្រាប់មេពី៥-១០​ក្បាល ដើម្បីកើតកូនមេច្រើន។​ បើបា១ក្បលបង្កាត់ មេ២-៣ក្បាល នាំឱ្យកើតកូនឈ្មោលច្រើន ល្អសម្រាប់ការបង្កាត់មាន់​ប្រជល់​ ។​កសិករ​ចិញ្ចឹមមាន់​គប្បីឧស្សាហ៏​ដូរឈ្មោល ក្នុង​រវាង ១៥ខែម្តង ហើយដាច់ខាតត្រូវរកពូជថ្មីដែលមានលក្ខណៈ​ខាងលើ​មក​បង្កាត់​ដើម្បីអត្រា​រស់​ច្រើន ។ពូជមាន់សាច់ និង​មាន់យកពងនាំចូល បើបង្កាត់ជាមួយមាន់ស្រុក ឱ្យផលល្អណាស់ ព្រោះ​វា​ធន់នឹង​ជម្ងឺ មិនរើសចំណី និង​​ចិញ្ចឹមឆាប់ធំ ។

3)   លក្ខណៈពូជមាន់

ពូជមាន់ក្នុងស្រុក	ពូជមាន់នាំចូល
-​ មាឌតូច រយៈពេលចិញ្ចឹមយូរ - ធន់ជម្ងឺ ស្រួលចិញ្ចឹម មិនរើសចំណី - ចេះក្រាបពង និងពូកែថែរក្សាកូន	- មិនធន់នឹងជម្ងឺ រើសចំណី ពិបាកចិញ្ចឹម - មិនចេះក្រាបពង និងបណ្តើរកូន

4)   ការសង់ទ្រុង(ទ្រោក)     គប្បីប្រើប្រាស់ធនធានក្នុងស្រុកដែលមានតម្លៃថោក​ដូច​ជា៖ កូន​ឈើ ឫស្សី ស្លឹក​​ត្នោត ស្លឹកដូង ឬស្បូវ ...និងសង់ឱ្យសមស្របនឹងចំនួនមាន់។

-         ទីតាំង​សម្រាប់សង់ទ្រុងៈ (ទីធ្លាដីទូល ហាប់ស្ងួតល្អ និងមិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សា-មិននៅឆ្ងាយឬ​ក្បែរ​ផ្ទះពេក-មិនក្បែរ គុម្ពព្រៃ គុម្ពឫស្សី - មានបរិយាកាសល្អ មានពន្លឺខ្យល់ ចេញចូលល្អ)

-          របៀបសង់ៈ   (សង់បណ្តោយថ្ងៃ កម្រាលបាតទ្រុងកម្ពស់៣តឹក ពីដីធម្មជាតិ-ទទឹងទ្រុង​ពី២,៥ម​ទៅ​៣​ និង​បណ្តោយតាមលទ្ធភាព-សរសរជើងរៀងកម្ពស់១,៥ - ២ម-សរសរក្រឡោងកម្ពស់ពី២,៥ម - ៣ម - សង់ជណ្តើរសម្រាប់មាន់ឡើងដេក និងទ្វារចូលទទឹង ០,៦ម)

-        សង់ទ្រនំ ឬទ្រនើរៈ   កម្ពស់ពីដី០,៦ ទៅ១ម-ទទឹង០,៥ ទៅ ០,៧ម និងធ្វើទ្រនំមាន់ដេកសងខាង និង​មាន​ចន្លោះកណ្តាល (១ម៉ែត្រការេ មាន់ដេក ពី៤-៦ក្បាល)

-        សង់ធ្នើសម្រាប់ឱ្យមាន់ពងៈ  ធ្នើកម្ពស់ពីដី ១.៥ម ខ្ពស់ជាងកន្លែងដេក សម្បុកមាន់​ត្រូវ​ចង​​ជាប់​​នឹង​​​ជញ្ជាំង- ចន្លោះពីសម្បុកមួយទៅសម្បុកមួយទៀតពី៤០សម ទៅ៥០សម- ដំបូលទ្រុងលើ​សម្បុក​មាន់ និង​មិន​ជ្រាប​ទឹក ឬ​មិនមានពន្លឺចាំងចូល

5)   សំបុកមាន់ៈ      ត្រូវរៀបចំសំបុកមុនមាន់រកពង-ចំនួនសំបុកមាន់ត្រូវស៊ីគ្នានឹងចំនួនមេមាន់-តាមទំហំ​មេមាន់-សំបុក​អាចធ្វើពីបង្គីរ ឫស្សី កេស...ត្រូវចងជាប់នឹងទ្រុង នៅកន្លែងងងឹត​តិចៗ-ក្នុងសំបុកដាក់​ចំបើង ឬស្លឹកចេកស្ងួតកុំឱ្យប្រឡាក់ស៊ុតដែលពងរួច-ការធ្វើសំបុកអាច ធ្វើពីឬស្សីពុះជ្រៀក និង​ក្រង​ដូចរូបភាពខាងក្រោម វាងាយស្រួលការងារពីសត្វស៊ី ។​កំណត់សំគាល់ៈ ដើម្បី​កម្ចាត់​ស្រមើរ ត្រូវ​​អាច​ដាក់​កម្ចេចថ្នាំជក់ ស្លឹកចេក ស្លឹកស្តៅ ស្លឹកគ្រៃ ស្លឹកទៀប ស្លឹកម្រះព្រៅ ស្លឹក​ទន្រ្ទាត​ខែត្រ ឬ​ស្លឹក​​សាវ​ម៉ាវព្រៃ ដាក់ពីក្រោមសំបុក ។

6)   សង់របាំង ឬរបងព័ទ្ធជុំវិញទីធ្លាចិញ្ចឹមមាន់ៈ ការចិញ្ចឹមមាន់បង្ខាំងដោយធ្វើរបងព័ទ្ធជុំវិញកា​រពារ​បាន​ដូច​ជា៖ ការពារជម្ងឺឆ្លង ងាយស្រួលថែទាំ គ្រប់គ្រង ផ្តល់ចំណី...។របងធ្វើពីឫស្សី កូនឈើតូចៗ សំណា​ញ់... បង្គោលរបងកម្ពស់ ២.៣០ម-២.៥០មអាចជាបង្គោលឈើ ឫស្សី ដាំដើមអង្គារដី កន្ធំ​ថេត​...។​កំណត់សំគាល់ៈ ការព័ទ្ធជុំវិញទីធ្លាចិញ្ចឹមមាន់អាស្រ័យលើដីទំនេរ របស់កសិករ ធំឬតូច​អាស្រ័យ​នឹងចំនួនមាន់ដែលចិញ្ចឹមដែលមានទ្រុង(ទ្រោក)នៅខាងក្នុង ។ទ្រុង​មាន់​សម្រាប់​ដេក ក្រាប​ពង គឺ​នៅខាង​ក្នុង​​ទីធ្លា ហើយដាច់ខាតត្រូវតែមានម្លប់ល្អអាចឱ្យមាន់ជ្រកពេលក្តៅ និង​កន្លែងមានពន្លឺថ្ងៃ សម្រាប់​​​វាល​ស្មៅ ។ទំហំម្លប់ត្រឹមតែ ៣០ភាគរយល្អ ។ការចិញ្ចឹមបែបនេះ មានប្រយោជន៍​គឺ​ងាយ​ស្រួល​​​ថែទាំ ដាក់​ចំណី តាមដានជម្ងឺ ទប់ស្កាត់សត្វផ្សេងៗស៊ី ការលួច ការចាក់វាក់សាំង ឬ

7)   បរិស្ថានធម្មជាតិក្នុងបរិវេនចិញ្ចឹមមាន់ៈ  ដាំដំណាំជុំវិញរបង ឬក្នុងទីធ្លាដូចជា៖ ដើមកន្ធំថេត អង្គារដី ស្តៅ​ ម្រុំ ដំឡូងឈើ ដំឡូងមី ដើមល្ហុង ចេក ក្រូចឆ្មា ស្លឺកគ្រៃ ដំណាំទ្រើង​ផ្សេង​ៗ​...។ល។​តែម្លប់​មិន​ឱ្យ​លើសពី ៣០ភាគរយទេ ។បង្កើតរណ្តៅកំប៉ុស្តិដើម្បីបង្កើតសត្វល្អិតឱ្យមាន់ស៊ី និង​បង្កើត​ឱ្យមាន​កន្លែង​ឱ្យស្មៅដុះឱ្យមាន់ស៊ី ករណីចាំបាច់កសិករត្រូវដាំស្មៅ និង​ស្រោចទឹក​នៅរដូវប្រាំង ។ក្នុង​បរិវេន​ចិញ្ចឹម​​មាន់បើមានកន្លែងដីទំនាប កសិករអាច​ភ្ជួរនិងស្ទួងស្រូវ(ប្រភេទស្រូវបាយរឹង)​សម្រាប់​បង្កើត​​ចំណី​​ធម្មជាតិ​ដល់មាន់ ដោយមិនបាច់ច្រូតកាត់ទេ។ការធ្វើរណ្តៅ​កំប៉ុស្តិគឺ​ដើម្បីបង្កើន​ចំណី​ធម្មជាតិ​ឱ្យមាន់ ដោយវា​បាន​កាត់​បន្ថយចំណាយលើការទិញចំណី ។រណ្តៅកំប៉ុស្តិទំហំ បណ្តោយ ២ម ទទឹង​១,៥០ម ជម្រៅ​២០​សម និងត្រូវតែស្ថិតនៅកន្លែងដែលមានម្លប់ និងមានពន្លឺគ្រប់គ្រាន់ បន្ទាប់​មក​ប្រមូល​ស្លឹកឈើ អង្កាម ចំបើង កំប្លោក....ដាក់ចូលរណ្តៅ  ២-៣ថ្ងៃស្រោចទឹកម្តង​ពិសេស​នៅរដូវ​ប្រាំង ។​កសិករក៏អាច​ជីក​រណ្តៅកំប៉ុស្តិនេះទំហំតូចៗចំនួនច្រើន ហើយគ្របស្លឹកត្នោត​លើរណ្តៅ​កំ​ប៉ុស្តិ​មួយចំនួនដើម្បីឱ្យ​សត្វល្អិត​កកើត​ ដោយ​បើក ឱ្យមាន់តែ១ឬ២រណ្តៅប៉ុណ្ណោះក្នុង១-២ថ្ងៃ រួចថ្ងៃ​បន្ទាប់​​បើករណ្តៅថ្មី ជាបន្តបន្ទាប់វិល​ចុះវិលឡើង ។

8)   ការធ្វើអនាម័យ

-  បោសសម្អាតសម្រាម លាមកមាន់ចេញពីទ្រុង និងទីធ្លាចិញ្ចឹម មាន់ជាប់ជាប្រចាំ ។

-   លុបថ្លុកទឹក ប្រភពទឹកកង្វក់ ឬភាពសើម ដែលមាននៅក្នុងទ្រុង និង​ទីធ្លា ចិញ្ចឹមមាន់ ។

-   លាងសម្អាតស្នូកទឹក និងស្នូកចំណីឱ្យបានស្អាត ជាប្រចាំ ។

-  បាចកំបោរស ឬផេះ ក្នុងទ្រុង ១០-១៥ថ្ងៃមុននឹងដាក់មាន់ចិញ្ចឹមដើម្បីសម្លាប់មេរោគ ផ្សេងៗ។

-  ដុតសំបុកមាន់ចោល ក្រោយពេលមាន់ញ៉ាស់ ។

-   ត្រូវព្យាបាលជាបន្ទាន់ នូវមាន់ដែលមានសុខភាពមិនល្អ ឬឈឺ និងបំបែកមាន់ដែលកំពុងឈឺ ចេញ ពីមាន់មានសុខភាពល្អ ដើម្បីកុំឱ្យឆ្លងជម្ងឺ ។

9)   ការភ្ញាស់កូន    របៀបភ្ញាស់កូនមាន់មានពីរបែប៖

   -      ការភ្ញាស់ដោយប្រើអគ្គិសនី រឺអង្កាមដោយប្រើប្រេងកាត (ដែលអាចធ្វើបាននៅក្នុងស្រុក និងមានតម្លៃថោក )

   -       ការភ្ញាស់ដោយធម្មជាតិ ក្រាបដោយមេក្នុងរយៈពេល២១ថ្ងៃ ឧស្សាហ៍ជួយបង្វិលពង​ពេលក្រាប​ដើម្បី​ឱ្យពងទទួលបានកម្តៅសព្វ ។ពេលកូនមាន់ញ៉ាស់ត្រូវយកមេ និងកូនទៅ ដាក់ក្នុងទ្រុងរាងជា​ប្រអប់ ជាមួយគ្នារយៈ​ពេល​១៥ថ្ងៃយ៉ាងតិច ដោយមិនឱ្យប៉ះដីឡើយ ទ្រុងសង់​រៀបជាជួរតាមចំនួន​មេ​មាន់​​​​ដែលខាងក្រោមជា​សំណាញ់ភ្នែក​ក្រួច ដែលអាច​ឱ្យអាចម៍​ធ្លាក់ចុះក្រោមបាន ​​​សង់ខ្ពស់​ពីដី​០,៨ម​ ទំហំ ទំហំ ០,៥ម បួនជ្រុង ឬធំជាងនេះ តាមចំនួនកូនមាន់ កម្ពស់​០,៥ម។​កសិករអាច​បំបែក​​​កូន​​មាន់​​ពីមេបន្ទាប់ពី២-៣ថ្ងៃ ដើម្បី​ឱ្យមេមាន់ឆាប់រក​ពងទៀត ប៉ុន្តែទាមទារ​ការយកចិត្តទុកដាក់​ថែ​រក្សា ។យក​ល្អកសិករគប្បី ឱ្យកូនមាន់នៅ​ជាមួយមេវាតាមលក្ខណៈ​ដូចរៀបរាប់ខាងលើ ទើប​បំបែក​កូន​​ចេញពីមេ ដើម្បី​ឱ្យកូនមាន់ដុះ​រោមជិតខ្លួនល្អ ។ពេលបំបែកកូន​ចេញពីមេ កសិករអាច​យក​កូន​មាន់​ទាំងអស់នោះ ទៅដាក់ក្នុងទ្រុងដែលមានក្រាលតង់ ឬកៅស៊ូដោយ​ដាក់អង្កាម​​ កម្រាស់១​តឹក  និងថែទាំបំប៉នចំណី​រហូត​ដល់ធំល្មម (អាយុ១ខែកន្លះ ឬ២ខែ នៅពេលកូន​មាន់​អាច​ចំណី​ខ្លួនឯង​បាន​)​ទើប​លែងក្នុងទីធ្លា ចិញ្ចឹម​មាន់ ។​នៅពេលយប់ ឬអាកាសធាតុត្រជាក់​ត្រូវផ្តល់​កម្តៅ​ឱ្យកូន​មាន់តាម​រយៈ​អំពូលភ្លើង និង​ធ្យូង​ដាក់ក្នុងក្អម កំណត់សំគាល់ៈ ក្រោយពេល​កូនមាន់ញាស់​មួយ​ថ្ងៃមិន​ត្រូវ​ផ្តល់​​ចំណី ប៉ុន្តែ​ត្រូវ​ផ្តល់ ទឹកស្ករឱ្យមាន់ផឹក-ករណីបំបែកកូន​ចេញពីមេ ត្រូវបាំងទ្រុង​ការពារ​កុំឱ្យ​ត្រូវ​ខ្យល់ និង​ភ្លៀង-រក្សា​កម្តៅក្នុងទ្រុងនៅពេល យប់ឬពេល​ត្រជាក់-ដាក់​កូនមាន់​ឱ្យត្រូវ​កម្តៅ​ថ្ងៃពេល​ព្រឹក​ពី​១០ ទៅ១៥នាទី - ត្រូវទម្លាក់ព្រូនក្រោយ​ពេលញាស់​២១ថ្ងៃ និង​១ក្រោយមក​ទម្លាក់​ម្តងទៀត ។ កសិករមួយចំនួនបាន​បំបែកកូនមាន់ដាក់ក្នុងទ្រុង​ដោយឡែក តែមិន​បានគិតគួរ​ដល់ការ​ផ្តល់កម្តៅឱ្យ​កូន​មាន់ទេ ធ្វើឱ្យកូន​មាន់ងាប់ដោយសាររងានៅ​ពេលយប់ ឬ​នៅពេល​អាកាសធាតុ​ត្រជាក់ ឬ ​ត្រូវ​ខ្យល់​ត្រជាក់ និងធ្វើឱ្យ​កូនមាន់ខ្សោយ ក្រិន មានការលូត​លាស់​យឺត ។កូន​មាន់ញាស់​បាន១ថ្ងៃ​ត្រូវ​ការ​ភាព​​កក់ក្តៅ​នៃ​សីតុណ្ហភាព​​សមស្រប៣៥អង្សាសេ ហើយនៅ​ពេល​ក្រោយៗ​មកទៀត កូន​មាន់​ត្រូវ​ការ​សីតុណ្ហភាព​តិច​ជាងនេះ ។ កសិករអាចដាក់អំពូលអគ្គិសនី ដែលមានកម្លាំង ពី៧៥-១០០វ៉ាត់ ការ​បំបែកកូន​មាន់ អាច​មិនមាន​មេក្រុង​​​នៅពេល​យប់ហើយ​មុសអាច​ខាំ​បាន នាំឱ្យ​មាន​ខ្សោយ និង​មានជម្ងឺ ។ កូនមាន់​អាយុ៤​សប្តាហ៍ វាមានរោមដុះគ្រប់គ្រាន់និងអាចបញ្ចេញកម្តៅការពារខ្លួនបានកូនមាន់អាយុ​ចាប់ពីម្ភៃ​ថ្ងៃឡើងទៅ​ទើប​អាចបាយ​របស់មនុស្ស​បាន ការ​ដាក់​បាយ​ឱ្យកូនមាន់នៅតូចអាចនាំ​ឱ្យកូនមាន់ជាប់​អាចម៍ ។

10) ការឱ្យចំណីមាន់     ការដាក់ចំណីឱ្យស៊ី កសិករគប្បីធ្វើស៊ុមដាក់ចំណីទៅតាមទំហំមាន់ដើម្បីជៀសវាង មាន់ធំ វាយមាន់តូច ដែលអាចនាំឱ្យមាន់ងាប់ គ្រាំ ក្រិន និងមិនសូវលូតលាស់ ។

ការដាក់​ចំណីសម្រាប់កូនមាន់ ឱ្យស៊ីតិច តែច្រើនដង (៤-៥ដង/១ថ្ងៃ) ដល់កូនមាន់អាយុ១៥ថ្ងៃបន្ថយមក      មួយថ្ងៃ​២-​៣​​ដង វិញ ។ចំពោះមាន់ធំ ត្រូវផ្តល់ចំណីឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ រួមជាមួយនឹងការផ្តល់ទឹកស្អាត ពិសេស​នៅរដូវ​ប្រាំង ត្រូវ​ដាក់ស្នូកទឹកឱ្យបានច្រើនកន្លែង នៅកន្លែងដែលមាន់ចូលចិត្តជ្រកនៅពេលក្តៅខ្លាំង ។នៅ​រដូវក្តៅ​កសិករ​អាចដាក់ គល់​ស្លឹក​គ្រៃដោយដំឱ្យទក់ល្មម និងអាចលាយជាមួយសំបកស្តៅ សំបកគ វល្លិ៍បណ្តូលពេជ្រ ...នៅ​ក្នុងទឹក​ដើម្បី​ឱ្យមាន់ផឹក តែសូមកុំដាក់ច្រើនពេក ព្រោះនាំឱ្យទឹកមានភាពល្វីងខ្លាំង ។ជាទូទៅ​នៅ​រដូវ​ក្តៅ កសិករ​ត្រូវ​ឧស្សាហ៍​ចាក់ទឹក​ក្នុងទីធ្លា​ចិញ្ចឹម​​មាន់ ដើម្បីឱ្យមាន​សីតុណ្ហភាព​ត្រជាក់​សម្រាប់​មាន់​ពិសេស​កន្លែង​ដែលមាន់​ចូលចិត្ត​សម្រាក​នៅ​ពេលក្តៅខ្លាំង ។​ធ្វើដូច្នេះ អាចការពារ​បានករណីផ្ទុះ​ជម្ងឺមួយចំនួន ពេលក្តៅខ្លាំង ហើយមានភ្លៀងធ្លាក់ (ខ្មែរភាគ​ច្រើន ហៅថា កំសួល​ដី ធ្វើឱ្យមាន់​ងាប់ ពិសេស​ពេលធ្លាក់ភ្លៀងដំបូង )។ដើម្បីភាព​ងាយ​ស្រួលក្នុងការឱ្យចំណី​មាន់​សម្រា​ប់​កសិករដែល​មាន​ការ​​រវល់​​ច្រើន កសិករអាចឱ្យស្រូវ ចុងអង្ករ នៅពេលព្រឹក និងពេលថ្ងៃ ហើយ​ចំណី​ក្រុមហ៊ុន ត្រូវដាក់​នៅពេល​ល្ងាច ព្រោះសម្បូរសារ​ធាតុ​​ចិញ្ចឹមខ្ពស់ ហើយពេលល្ងាចជាពេលដែលមាន់សម្រាក និង​ដេក មិន​សូវ​ធ្វើ​​ចលនា​ ធ្វើឱ្យ​មាន់​ធាត់ និងមានការ​លូត​លាស់លឿន ។ចំពោះស្រូវត្រូវត្រាំទឹក និងលាងសម្អាតមុននឹងឱ្យមាន់ស៊ី ពិសេស​​ស្រូវ​ដែល​ដុះ​ពន្លក មានសារៈប្រយោជន៍​យ៉ាង ខ្លាំង​ក្នុង​ការ​ចិញ្ចឹមមាន់ ។កសិករអាច បបរបន្លែត្រកួន ឬ​បន្លែ​ផ្សេងៗ​ទៀត ក្បាល​ត្រីដែលចោល ងៀតត្រីដែលមាន​គុណភាព​អន់ គេចោល....ទុកឱ្យត្រជាក់ រួចដាក់​​លាយ​ជាមួយ​កន្ទក់ និង​បន្លែ​ឆៅ​ដែល​​ហាត់តូចដាក់លាយមួយចំនួន ពិសេស​​ស្លឹក​កន្ធំថេតបុកដាក់លាយជាមួយ​ចំណីកាន់តែល្អ (បើ​អាច​​ដាក់លាយ​ជា​មួយ​មេចំណីជ្រូកតាមកម្រិត​សមស្រប) និង​​​ធ្វើឱ្យ​មាន់​ធំ​ធាត់​លឿន ការរៀបចំចំណីមាន់នេះ ដូចជាចំណីសម្រាប់​ជ្រូក​អញ្ចឹង​ ប៉ុន្តែ មាន់ស៊ីតិចជាងជ្រូក ចំណាយ​ថវិកា​តិចជាង ងាយ​​ស្រួលថែទាំជាង និងលក់បានថ្លៃជាង ។ជានិច្ចកាល កសិករត្រូវយល់ចងចាំថា ការបង្កើតចំណីធម្មជាតិ​ឱ្យមាន់​បាន​ច្រើន គឺកាត់បន្ថយការចំណាយលើចំណី ដូចជា ការ​បង្កើត​រណ្តៅកំប៉ុស្តិ ទីធ្លាដែលមានស្មៅ ដាំរុក្ខជាតិ​ផ្សេងៗ​ដែល​ស្លឹកវា និង​​​ផ្លែវាអាចធ្វើជាចំណីមាន់បាន (ឧ-កន្ធំថេត ផ្លែស្វាយ...) និង​ការស្ទូង​ស្រូវទុកសម្រាប់​ចំណីធម្មជាតិមាន់​ជា​ដើម ។​កសិករ​​អាចឱ្យ​ចំណី​តាមការណែនាំខាងលើ​ ​ឬតាម​រយៈការផ្សំចំណីធម្មជាតិ ដែលងាយរកបានក្នុងសហគមន៍ និង​មាន​តម្លៃថោកដូចជា កាក​ដូងដែល​ប្របាច់​យក​ខ្ទិះ​ហើយ សំបកខ្ចៅ ខ្យង លាស ស្លឹកកន្ធំថេត ម្សៅត្រី ត្រីល្អិតៗ ​ពោត​ក្រហម ចុងអង្ករ កន្ទក់ សណ្តែក​សៀង ។​បើ​កសិករចិញ្ចឹមមាន់ច្រើន ដើម្បីងាយស្រួលលាយផ្សំ ចំណី កសិករអាច​ទិញម៉ាស៊ីន​កិនចំណី(មិនថ្លៃប៉ុន្មានទេ នៅ​ប្រទេស​វៀតណាមមានលក់)ដោយយករូបមន្តផ្សំចំណីដូចខាងក្រោម៖ ​

រូបធាតុដើម	កូនមាន់	មាន់ជំទង់	មាន់ពង	មាន់សាច់	មាន់ពូជ
កន្ទក់លេខ១	២០	៣០	៦០	៥០	៥០
ចុងអង្ករ	៥	៩	១០	១០	១០
ពោតក្រហមកិន	៤	៩	១០	១០	៨
សណ្តែកសៀង	៨	១០	២	១០	៦
ម្សៅត្រី (មកពីត្រីល្អិត ឬក្បាលត្រីដែលចោល)	១០	៥	៥	០	១០
ស្លឹកកន្ធំថេតកិន	៤	៣៥	៤	៦	៤
ម្សៅខ្យង(យកសំបកទៅបុក)	២	១	១	៣	១
ម្សៅឆ្អឹង	២	២	១	១	៣
អំបិល	០,៥	០,៥	០,៥	០,៦	០,៧
ខ្លាញ់ត្រីម៉ូរុយ	០,២៥ (២៥០ម.ល)	០,២៤	០,៤	០,៤	០,០៥

***គិតជាគីឡូក្រាម

ប្រភេទចំណីអាហារទាំង៤សម្រាប់មាន់៖

ប្រភេទអាហារផ្តល់ជាតិសាច់ ឬប្រូតេអ៊ីន (សាងសង់)	អាហារថាមពល (អាហារទ្រទ្រង់)	អាហារផ្តល់វិតាមីន (អាហារការពារ)	សារធាតុរ៉ែ
អាហារប្រភេទនេះមាននៅ​ក្នុងម្សៅត្រី កំពិស សាច់​ក្តាម ខ្យង សត្វល្អិត (ជន្លេន កណ្តូប ចង្រិត កណ្តៀរ...)	កន្ទក់, ពោតក្រហម, ចុងអង្ករ, អង្ករ, ស្រូវ ស្ករ ផ្លែចេក...។	ត្រកួន, ផ្ទី, ស្មៅ, បន្លែបៃតង	សំបកខ្យង, ម្សៅខ្យង , ម្សៅឆ្អឹង, សំបកក្តាម និង​អំបិល...
សណ្តែកសៀង, កាកសណ្តែកបាយ ចកបាយ​ទា​ កន្ធំថេត..។	ខ្លាញ់ ដំឡូងឈើ ដំឡូងជ្វា កាកដូង សណ្តែកដី ប្រេង...។
តួនាទីៈ បង្កើតជាតិសាច់ ជួយកោសិកាសាច់ សត្វធំធាត់	តួនាទីៈ ជួយសម្របសម្រួលសីតុណ្ហ​ភាពក្នុងខ្លួនសត្វ (រក្សាលំនឹ​ងខ្លួន)-សម្របសម្រួលការ ធ្វើចលនា-ឈ្នះជម្ងឺ-រំលាយ​អាហារ-ថែ​រក្សាផលិតកម្ម	តួនាទីៈ ការពារជម្ងឺ ស៊ីចំណីឆ្ងាញ់ ស្រូបយកជីវជាតិ	តួនាទីៈ ការថែរក្សា លូតលាស់ឆ្អឹង ផលិតទឹកដោះ , សំបកពង

កំណត់សំគាល់ៈ ការដាក់ចំណីមាន់ និង​ការបំប៉នមាន់កសិករត្រូវគិតពីប្រភេទអាហារទាំងបួនខាងលើ ។ការផ្តល់ចំណី មានជីវជាតិគ្រប់គ្រាន់នាំឱ្យមាន់មានសុខភាពល្អ មិនសូវមានជម្ងឺ ។

ជម្ងឺមាន់ និងការពារ ព្យាបាល

ឈ្មោះជម្ងឺ	រោគសញ្ញា	មូលហេតុនៃជម្ងឺ	វិធានការការពារ	ការព្យាបាល
១-ជម្ងឺអាសន្នរោគៈ ច្រើនកើតនៅក្រោយពេល ភ្លៀងធ្លាក់, ដើមរដូវវស្សា ចាប់ពីខែវិច្ឆិកាដល់មិថុនា	ដកដង្ហើមញាប់, ហៀរទឹកមាត់, ក្តៅ​ខ្លួនខ្លាំង,សត្វគ្រុននិង​សំកុក, មិនស៊ីចំណី,​រាកដោយមានលាយ​សំបោរឬឈាម,មុខ សិរ ណង់ពណ៌ស្វាយ បន្ទាប់មកខ្មៅជាំ	​កង្វះអនាម័យទ្រុង, ការប្រែប្រួលអាកាស​ធាតុ, ឆ្លងតាមពពួក​សត្វបក្សីព្រៃ ឬការដឹកជញ្ជូនសត្វ​ឈឺ​នៅតំបន់សត្វជា	សម្អាតទ្រុង និង​ចាក់វាក់សាំង ឱ្យបានទៀងទាត់​តាមកាលកំណត់	ប្រើថ្នាំតេត្រាស៊ីគ្លីន ដោយ​ឱ្យវាផឹកមួយ​គ្រាប់មួយ​ថ្ងៃ​ស​ម្រាប់ មាន់៥ក្បាល ហើ​យ​​ក្នុងរយៈពេល៥ថ្ងៃ ។​ឬ​អាច​ប្រើថ្នាំបេតាមីស៊ីនលាយ​ជាមួយទឹកឱ្យមាន់ផឹករយៈ​ពេល​៥ថ្ងៃ។ឬប្រើថ្នាំ ទែរ៉ា​មី​ស៊ីន លាយជាមួយចំណី​ក្នុងកម្រិត​០,២២ភាគរយឱ្យ​មាន់​ស៊ី, ឬ​ប្រើថ្នាំប្រភេទ​ចាក់គឺអុកស៊ីតេ​ត្រា​ស៊ីគ្លីន១០​ភាគរយ ដោយចាក់​សាច់ដុំ​ទ្រុង ក្នុងចំណុះ០,២-០,៥​ម.ល​/១ក្បាលឬថ្នាំ អេរីត្រូមី​ស៊ីន និង​ទីឡូស៊ីន ។
២-ជម្ងឺញូវកាសៈ ច្រើនកើតនៅពេលអាកា​ សធាតុផ្លាស់ប្តូរ ពោលគឺ ខែមេសា និងខែតុលា មានការរាលដាលខ្ពស់,​អត្រាងាប់ខ្ពស់	លាមកពណ៌ខៀវអាច​លាយ​ឈាម, ហៀរ​សំបោរ, ក្អក​កណ្តាស់​,ពិបាក​ដក​ដង្ហើម,​គែ​ហើមប៉ោង​,ក្បាល​ហើម​,ញ័រ​ក្បាល​ស្លាប​ធ្លាក់,​កាត់​រមូលជើង ពេលខ្លះ​រមូលកទៅចំហៀង ហើយ​ងាប់ ។	កង្វះអនាម័យទ្រុង កង្វះការថែទាំ ផ្តល់ ចំណីនិងទឹកបានត្រឹម​ត្រូវ និងមិនបានចាក់ វ៉ាក់សាំងបានត្រឹម​ត្រូវពេលគ្រប់អាយុ ,ឆ្លងតាមសំលៀក​បំពាក់	ចាក់ថ្នាំការពារ និងទម្លាក់ព្រូនឱ្យ​បានទៀងទាត់, កសិករអាចយក​ដើមប្រម៉ាត់ដីមក​បុកហើយពូតយក​ទឹកលាយជាមួយ​អង្ករឱ្យមាន់ស៊ី	មិនទាន់ថ្នាំព្យាបាលទេ តែ ថ្នាំ​ចាក់សម្រាប់ការពារ Fកំណត់សំគាល់ៈ មាន់ដែលជាសះស្បើយពីជម្ងឺ​នេះ ហើយមានភាពស៊ាំ អាច​ចម្លងទៅសត្វផ្សេង តាមរយៈ​លាមក ហាមទុកពូជមាន់​សល់ពីងាប់ ។
៣-ជម្ងឺអុតៈ កើតនៅពេលផ្លាស់ប្តូរអា​​កាសធាតុ ក្នុងខែតុលា រហូត​ដល់ខែមីនា ព្រោះជា​រដូវខ្យល់ស្ងួត ហើយ​សើម ។	ពងខ្ទុះនៅលើមុខ ជុំ​វិញរន្ធចម្រុះ និងគ្រាប់ភ្នែក ហៀរ​សំបោរ និងទឹកភ្នែក និងហើមភ្នែក ។	ឆ្លងតាមរយៈសត្វ មុស, រុយ, និងឆ្លង​តាមកង្វះ​អនាម័យ, និងឆ្លងពីសត្វដែល​ជម្ងឺនេះ ។	អនាម័យទ្រុងឱ្យ​បានស្អាតជាប្រចាំ, ជៀសវាងសត្វមិន​សប្បាយចិត្ត (ស្រ្តេស) និងចាក់ ថ្នាំការពារ	បកក្រមរចេញ រួចដាក់ថ្នាំអ៊ីយ៉ូត,មែទីឡែន មកលាប ឬយកថ្នាំ​អាកុលបេតាឌីន ឬមេតាមីស៊ីនមកលាបក៏បាន។
៤-ជម្ងឺរាកសៈ កើតលើ​សត្វគ្រប់វ័យទាំងអស់	មាន់សំកុកមិនស៊ីចំណី,​លាមក៍រាកពណ៌សនិង​មានលាមកជាប់នឹងគូជ,​សត្វមានជម្ងឺនេះចូលចិត្ត ដេកផ្តុំគ្នាពិសេសកន្លែង​មានកម្តៅ	ឆ្លងពីមេទៅកូនតាម​រយៈពង, ឆ្លងតាម​ស្នូកទឹក, ស្នូកចំណី​ខ្វះអនាម័យ	សម្អាតទ្រុង និង​ទី​ធ្លា ដុតឬកប់មាន់​ដែល​ឈឺនៅ​កន្លែង​ឆ្ងាយចិញ្ចឹម	ត្រូវប្រើថ្នាំស្រឹមតូស៊ីលចាក់​ក្នុងកម្រិត១ម.ល/ទម្ងន់ពី៣​-​៥គ.កមួយថ្ងៃម្តងរយៈពេល​៣​ថ្ងៃជាប់គ្នា ។ឬចាក់ថ្នាំសូឌីយ៉ា​សូនក្នុងទម្ងន់៣គ.កចាក់មួយ​ថ្ងៃម្តងបីថ្ងៃជាប់គ្នា ។
៥-ជម្ងឺផ្តាសាយមាន់ៈ ច្រើនកើតនៅរដូវរំហើយ​ពីខែតុលា ដល់កុម្ភៈ ជា​រដូវ​មានខ្យល់ត្រជាក់​ហើយ​ស្ងួ​ត។កើតលើមាន់​គ្រប់វ័យ Fកំណត់សំគាល់ៈ សូម​ប្រយ័ត្នចំពោះជម្ងឺផ្តាសាយ​បក្សីព្រោះមិនទាន់មានថ្នាំ​ព្យាបាលនៅឡើយទេ ។	សំកុកមិនស៊ីចំណី ហៀរ​ទឹកមាត់តាមច្រមុះ, កម្តៅឡើងខ្ពស់, ចាប់ក្អក, និងកណ្តាស់​ញឹកញាប់ ដកដង្ហើម​ពិបាក,ឈប់ពង	អាកាសធាតុប្រែប្រួល និងឆ្លងតាមរយៈសត្វ​ឈឺ និង​ការដឹកជញ្ជូន សត្វឈឺឆ្លងកាត់តំបន់​សត្វជា		ថ្នាំស៊ុលហ្វាឌី មីឌីន ០,៤-១.០​ក្រាមលាយជាមួយចំណី ឬទឹកឱ្យមាន់ផឹក។ប្រើថ្នាំតេរ៉ា​មីស៊ីនលាយទឹក ឬលាយ​ចំណីសម្រាប់ការពារមុនសត្វ​ឈឺឬក៏ប្រើថ្នាំស្រ្តឹមតូមីស៊ីន ១០-២០ម.ក្រលើសត្វរស់ រយៈពេលព្យាបាល ៣៥ថ្ងៃ ។

11) ការប្រើប្រាស់ឱសថបុរាណដើម្បីព្យាបាលជម្ងឺមាន់

**ឱសថបុរាណសម្រាប់ព្យាបាលមាន់មានដូចជា៖ គល់ស្លឹកគ្រៃ សំបកគ សំបកស្តៅ ស្លឹកស្តៅ វល្លិ៍​បណ្តូល​ពេជ្រ ប្រក់ផ្លែ ប្រម៉ាត់ដី ប្រម៉ោលដំរី សំបកកណ្តោល ខ្ញី គល់ខ្លឹមស ...។​ល។​កសិករ​អាចរក​ឱសថ​បុរាណ​ខាង​លើ​​តាម​លទ្ធភាព ហើយដាក់ត្រាំទឹកឱ្យមានផឹកជាប្រចាំ តែត្រូវដូរជារៀងរាល់ថ្ងៃ ជៀសវាងទឹកផ្អូម ។

***វិធីការពារជម្ងឺមាន់អាចប្រើថ្នាំធម្មជាតិៈ សមាសធាតុផ្សំ (មើមខ្ញីស្រស់ ០,៥គ.ក-មើមខ្ទឹមស ០,៥​គ.ក​ត្រូវ​បក​សំបក​ចេញ និងស្ករត្នោតរាវ ០,៥គ.ក យកទៅបុកឱ្យម៉ត់និងលាយជាមួយស្ករត្នោតឱ្យសព្វ ទុក​រយៈ​ពេល​២០​ថ្ងៃ​​ឬបើលើសកាន់តែល្អ រួចប្រើស៊ីរាំងបូបថ្នាំផ្សំ ៥សេសេ មកបន្តក់ដល់មាន់ សម្រាប់មាន់តូចៗ​មួយ​ដំណក់​ក្នុង​មាន់មួយក្បាល ហើយសម្រាប់មាន់ធំ ៣-៤ដំណក់ ពិសេសការពារនៅរដូវត្រជាក់ ។សម្រាប់នៅរដូវក្តៅគឺ សមាស​ធាតុគ្រឿងល្វីងដាក់ក្នុងទឹកឱ្យមាន់ផឹកក្នុងការរៀបរាប់ខាងលើ ។

កំណត់សំគាល់ៈ ការទម្លាក់ព្រូន គប្បីធ្វើរាល់ខែ មួយខែម្តង ។ឱសថបុរាណសម្រាប់ទម្លាក់ព្រូន មាន​ដូចជាៈ​ស្លឹក​កន្ធំថេត ផ្លែកន្ធំថេត គ្រាប់សង្កែ ឬដូងទុំកូសលាយជាមួយកន្ទក់ក៏បាន

កម្មវិធីចាក់វ៉ាក់សាំង

ប្រភេទថ្នាំការពារ	អាយុមាន់	កម្រិតថ្នាំ	កន្លែងចាក់ឬបន្តក់	រំព្ញកឡើងវិញ
១-វ៉ាក់សាំងញូវកាស.អេហ្វ Vaccine Newcastle-F	1ថ្ងៃទៅ56ថ្ងៃ	2ដំណក់	ភ្នែកទាំងសងខាង
២-វ៉ាក់សាំងរលាកទងសួត	1ថ្ងៃដល់ធំ	2ដំណក់	ច្រមុះទាំងសងខាង	1ឆ្នាំម្តង
៣-វ៉ាក់សាំងអុត	14 ថ្ងៃដល់ធំ	ជួសតែម្តង	បន្ទះស្តើងនៃស្លាបរង	2ដងក្នុង1ឆ្នាំ
៤-វ៉ាក់សាំងហ្គមបូរ៉ូ	21ថ្ងៃ ឡើង	1ដំណក់	ក្នុងមាត់ ឬផឹក	1ឆ្នាំម្តង
៥-វ៉ាក់សាំងញូវកាស អឹម Vaccine Newcastle-M	2ខែដល់ធំ	0.5 ម.ល	សាច់ដុំ	1ឆ្នាំម្តង
៦-វ៉ាក់សាំងអាសន្នរោគ	2ខែកន្លះ ដល់ធំ	1 ម.ល	សាច់ដុំ	​2ដងក្នុង1ឆ្នាំ

កំណត់សំគាល់ៈ

·         ភាពស៊ាំៈ       កើតឡើងក្រោយពេលចាក់៧ថ្ងៃ

·         រក្សាទុកៈ       ជាមួយទឹកកកជានិច្ច៨-១២អង្សាសេ លើកលែងតែវ៉ាក់សាំងអាសន្នរោគ​របស់​ថៃ​

·         ការហាមឃាត់ៈ   មិនត្រូវប្រើជាមួយសត្វមានជម្ងឺ ឬកំពុងព្យាបាល សំបកត្រូវកប់ឬដុត ។

·         សត្វខ្លះ              មានប្រតិកម្មបន្តិចបន្តួចក្រោយពេលចាក់វ៉ាក់សាំងរួច ។

***មុនចាក់វ៉ាក់សាំង កសិករត្រូវដឹងចំនួនមាន់របស់ខ្លួន ។ការប្រើប្រាស់វ៉ាក់សាំងសម្រាប់ការចិញ្ចឹមមាន់ច្រើន សម​ស្រប នឹងវ៉ាក់សាំង ។បើចិញ្ចឹមមាន់តិចអាចនាំឱ្យខាតបង់ថវិកាព្រោះវ៉ាក់សាំងខ្លះ តម្រូវប្រើជាមួយមាន់ចំនួនច្រើន ។

រៀបរៀងដោយៈ ចៅ ឧស្សាហ៍ svay rieng